Regeneruj z nami

W erze zdefiniowanej przez to, co wielu nazywa wszechkryzysem — konwergencją wielu powiązanych kryzysów globalnych, w tym zmian klimatycznych, utraty bioróżnorodności, nierówności społecznych i niestabilności gospodarczej — konieczność przyjęcia podejścia regeneratywnego nigdy nie była tak pilna. Ta zmiana z praktyk zrównoważonych na ramy, które aktywnie wspierają regenerację, jest nie tylko korzystna dla planety, ale także niezbędna dla przetrwania i dobrobytu przyszłych pokoleń.

Zrozumienie wszechkryzysu

Wszechkryzys odzwierciedla złożoność i wzajemne powiązania współczesnych wyzwań. W przeciwieństwie do izolowanych kryzysów, te nakładające się problemy się kumulują, prowadząc do systemowych awarii, które zagrażają stabilności społeczeństw i ekosystemów. Na przykład zmiany klimatyczne zaostrzają problemy z dostępnością wody, co może prowadzić do niepewności żywnościowej i niepokojów społecznych. Aby skutecznie poradzić sobie z takimi kryzysami, musimy przyjąć strategie, które holistycznie podchodzą do tych wyzwań.

Model Billa Reeda: Od Zrównoważonego Rozwoju do Regeneracji

Bill Reed, pionier w dziedzinie projektowania regeneratywnego, rozwijał koncepcję, która prowadzi nas od klasycznego podejścia do zrównoważonego rozwoju w kierunku regeneracji. Jego model przedstawia poszczególne etapy w ewolucji myślenia o środowisku i jego ochronie, pokazując, że prawdziwie zrównoważona przyszłość wymaga więcej niż tylko minimalizacji szkód – wymaga aktywnej regeneracji systemów naturalnych i społecznych. 

Reed opracował ramowy model rozwoju, który przechodzi przez różne etapy, od degradacji środowiska, przez naprawę, aż do regeneracji. Poniżej znajduje się opis tych faz:

1. Konwencjonalne Praktyki – Degradacja

Na najniższym poziomie modelu znajdują się praktyki, które aktywnie prowadzą do degradacji środowiska. Są to działania, które powodują niszczenie ekosystemów, wyczerpywanie zasobów naturalnych, emisję szkodliwych substancji oraz nieodwracalne zmiany w krajobrazie. Konwencjonalne rolnictwo, intensywna eksploatacja surowców czy monokultury to przykłady działań, które znajdują się na tym poziomie.

2. Neutralność – Zrównoważony Rozwój

Na tym poziomie mieści się zrównoważony rozwój – idea, która koncentruje się na tym, aby „nie szkodzić” środowisku. Praktyki te dążą do ograniczenia negatywnego wpływu działalności człowieka poprzez optymalizację zużycia zasobów, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, czy wprowadzanie rozwiązań technologicznych, które minimalizują negatywne skutki gospodarki. Zrównoważony rozwój działa na zasadzie neutralności – zatrzymania dalszego pogarszania się stanu środowiska, ale bez dążenia do jego aktywnej poprawy.

3. Poprawa – Odtworzenie

Etap ten, często zwany restauracją lub odtworzeniem, obejmuje działania, które koncentrują się na naprawie wyrządzonych szkód. Celem jest przywrócenie naturalnych funkcji ekosystemów do stanu sprzed degradacji. Na przykład, rekultywacja terenów po eksploatacji górniczej czy rekultywacja zniszczonych lasów przez sadzenie nowych drzew to typowe praktyki na tym poziomie. Działania te nie dążą do poprawy ekosystemu ponad jego pierwotny stan, ale do przywrócenia go do równowagi.

4. Regeneracja – Aktywne Odbudowanie

Na tym poziomie mieści się właściwa regeneracja. To podejście, które zakłada nie tylko naprawę szkód, ale także aktywne wzmacnianie i rozwijanie zdrowia oraz zdolności regeneracyjnych ekosystemów. Regeneracja zakłada, że ludzkie działania powinny nie tylko minimalizować swój wpływ, ale także tworzyć warunki do rozwoju systemów naturalnych, kulturowych i ekonomicznych w sposób, który zwiększa ich zdolność do wzajemnej współpracy i rozwoju.

Kluczowe zasady regeneratywności obejmują:

• Współpracę z naturalnymi procesami, np. permakultura, agroleśnictwo czy zarządzanie wodą, które odtwarzają naturalne cykle ekologiczne.
• Zwiększenie bioróżnorodności – podejmowanie działań, które sprzyjają różnorodności biologicznej, np. zakładanie siedlisk dla owadów zapylających czy wprowadzanie gatunków endemicznych.
• Sequestracja węgla w glebie, co przyczynia się do zmniejszenia globalnej emisji CO2 i wspiera zdrowie gleb.

5. Współtworzenie Systemów Regeneratywnych

Na najwyższym poziomie modelu znajduje się podejście, które zakłada współtworzenie nowych systemów społeczno-ekologicznych. Jest to etap, w którym ludzkie działania nie tylko regenerują, ale również inspirują powstawanie nowych systemów, które są zdolne do samodzielnego rozwoju i regeneracji. W tym miejscu Reed odnosi się do konieczności zmiany paradygmatu: widzenie człowieka nie jako „zło konieczne” dla środowiska, ale jako aktywnego uczestnika, który współpracuje z naturą w sposób symbiotyczny.

Przykłady Praktyczne Regeneratywności

Regeneracja ma wiele praktycznych przykładów, które obejmują:

• Rolnictwo regeneratywne, które zwiększa żyzność gleby i sekwestruje węgiel.
• Zarządzanie wodą, takie jak budowa systemów do retencji wody czy wdrażanie bioretencji w krajobrazie miejskim.
• Budownictwo ekologiczne, które korzysta z naturalnych materiałów i jest projektowane z myślą o tworzeniu pozytywnego wpływu na lokalny ekosystem.

Model Billa Reeda pokazuje, że droga do regeneratywności nie kończy się na osiągnięciu neutralności. Prawdziwie regeneratywne systemy nie tylko przywracają to, co zostało zniszczone, ale również tworzą nowe warunki dla dalszego rozwoju i współpracy między człowiekiem a przyrodą. Dzięki temu możemy nie tylko dążyć do równowagi, ale także budować przyszłość, w której naturalne i społeczne systemy będą kwitły.